EEN LUISTEREND OOR HIELP RITA TERUG UIT HET DAL

Een paar jaar geleden werd Rita Gielen als commercieel directeur bij een Vlaamse kmo naar de uitgang gepest door haar werkgever. Na een lange lijdensweg kruipt ze nu terug uit het dal. Meer zelfs, ze is bezig aan een boek over haar ervaringen – en die van lotgenoten waar ze de voorbije jaren mee praatte.

Bijna 20 jaar geleden was Rita gestart bij het – toen nog kleine – bedrijf, dat ze samen met de zaakvoerder uitbouwde tot een stevige kmo. Om het bedrijf internationaal op de kaart te krijgen en te doen groeien, reisde ze wereldwijd en waren werkdagen van 16 uur geen uitzondering. Het bedrijf groeide van 3 tot 30 werknemers, de omzet klom navenant. Alles ging goed. Maar in 2015 leidde het harde werk tot een burn-out.

Na de burn-out

“Toen ik na drie maanden terugkwam, gaf ik aan dat ik het een beetje rustiger aan wilde doen,” vertelt Rita. “Ik was klaar om opnieuw aan de slag te gaan, maar met een externe HR-consultant had ik een schema opgesteld van wat ik wel en niet meer kon en wilde doen. Vanaf dan was de ceo waarmee ik vroeger zo goed samenwerkte, echter nooit meer tevreden. Als ik het werk niet meer aankon, moest ik maar vertrekken, zei hij.”

“Omdat het bedrijf intussen ook niet meer zo goed draaide, kwamen er toen ook nieuwe investeerders. Die brachten een nieuwe zaakvoerder en een nieuwe commercieel directeur mee. Ik zat dus in de weg. Ik wilde best een stapje achteruit zetten of afspraken maken over een nieuwe taakverdeling. Ik huurde zelfs een personal coach in om mij hierin te begeleiden. Maar op mijn voorstellen kwam nooit reactie.”

Pestgedrag

Toen begon het pestgedrag. “Ik kreeg plots negatieve evaluaties, beslissingen werden zonder mij genomen, op vergaderingen werd ik afgesnauwd, mijn mails en telefoons werden niet meer beantwoord, ik werd niet betrokken bij nieuwe aanwerving voor mijn team, keuzes die ik maakte, werden teruggefloten… Wat ik ook deed, ik kreeg steeds de wind van voren.”

In een eerste reactie begon Rita te twijfelen aan zichzelf. “Maakte ik echt zo veel fouten? Had ik iets verkeerd gedaan? Ik probeerde de dialoog erover aan te gaan, maar dat lukte niet.” Toen de situatie verder escaleerde, sprak Rita de vertrouwenspersoon op het werk aan. “Dat was bij ons de boekhouder. Een vriendelijke man, maar hij kon me niet helpen. Net zoals de interne preventie-adviseur. In grote bedrijven is dat wellicht anders, maar in een kmo is het niet eenvoudig om als vertrouwenspersoon of preventie-adviseur op te treden tegen de zaakvoerder.”

Breekpunt

Het finale breekpunt kwam er vlak voor haar vakantie. Rita herinnert zich de laatste confrontatie nog haarscherp. “Ik zat in een kantoor met de eigenaar, de nieuwe ceo en de nieuwe commercieel directeur. Het was de dag voor ik met verlof zou gaan. De nieuwe commercieel directeur schreeuwde in mijn oor iets over mijn ‘onnozel smoeltje’ en dat ik zijn hete adem altijd in mijn nek zou voelen. De zaakvoerder zat wat te lachen. Ze wilde mijn functie wijzigen. Ik vroeg bedenktijd. De ceo zei niks. De nieuwe commercieel directeur zei: “Ga maar op vakantie, iedereen heeft recht op vakantie.” Ik ben vertrokken. En nooit meer teruggegaan.”

Tijdens die vakantie diende ze een formele klacht in bij de externe dienst voor preventie. Ze nam ook een advocaat onder de arm. Die nam contact op met het bedrijf om te praten over een ontslagregeling. Maar daar wilden ze niet van weten. Integendeel, ze wilden dat ik terug kwam, zeiden ze. Eigenlijk wilden ze natuurlijk dat ik zélf opstapte, dan hoefden ze geen dure ontslagvergoeding te betalen. Ik was een dure vogel om te ontslaan. Dus zochten ze een andere oplossing.”

Helletocht

De formele klacht bij de externe preventiedienst was een helletocht. “Om te beginnen moest ik al dertig dagen wachten voor ik er iemand kon spreken. En vervolgens moest ik heel feitelijk en chronologisch alles noteren wat er gebeurd was. ‘Jij denkt dat je gepest wordt, maar misschien is dat niet zo,’ zeiden ze. Een marteling. Er was geen enkele empathie. Om mijn dossier op te stellen, moest ik alles opnieuw beleven. Het kostte zweed, bloed en tranen. Veel tranen. Maar ik moest er door. Negen maanden later was er een eindverslag van de preventiedienst. Daarin stond dat de gebeurtenissen ‘konden worden ervaren als pestgedrag’. Daar was ik niks mee. Ik begrijp het wel hoor. Een externe preventiedienst wordt uiteindelijk ook door het bedrijf betaald. Die heeft er dus weinig belang bij om die klant voor het hoofd te stoten. Maar ik bleef daardoor wel in de kou staan.”

“Mijn advocaat is blijven onderhandelen met mijn werkgever en heeft uiteindelijk een ontslagvergoeding uit de brand gesleept. Het ging me niet om het geld. Wél om de erkenning. Ik wilde dat het pestgedrag erkend werd. Maar uiteindelijk werd die klacht tenietgedaan en is rechtvaardigheid nooit geschied. De wettelijke regels schrijven anders voor, maar worden niet toegepast. Ik was een goede werknemer, met een goede relatie met mijn werkgever. We waren twee handen op één buik. Maar dat is plots omgeslagen toen er nieuwe investeerders kwamen, die iemand anders op mijn stoel wilden.”

Luisterend oor

Langzaam kroop Rita, met de hulp van haar omgeving, terug uit het diepe dal. ”Ik heb echt heel diep gezeten. Door alle ellende voelde ik me niks meer waard. Een dikke nul. Ik was gekraakt. Een wrak. Op een gegeven moment stond ik plots met een touw in mijn handen bij een boom in de tuin, me af te vragen of die tak me zou houden. Toen ben ik zo bang geworden. Ik was bang dat ik vermoord zou worden door mezelf en durfde niet meer alleen thuisblijven. Ik heb er dan voor gezorgd dat ik zo weinig mogelijk alleen was. Op zoek naar steun heb ik toen op heel veel plekken aangeklopt. Een psycholoog was in het begin moeilijk te vinden. Overal wachtlijsten. Uiteindelijk is het wel gelukt en heeft de psycholoog met heel goed geholpen. Maar in die periode ben ik wel goed geholpen door het ACV. Toen ik aanklopte bij hun Centrum voor Loopbaanbegeleiding, kon ik daar meteen terecht. Ik was enorm blij en verrast. Bij Nathalie, mijn loopbaancoach, vond ik, behalve bij mijn familie en huisarts, een eerste luisterend oor. Ik kreeg voor het eerst het gevoel dat ik gehoord werd, dat er iemand naar mijn verhaal luisterde. Eindelijk een menselijke aanpak! Dat was een verademing na alle formele ellende waar ik me door moest spartelen.”

Intussen zijn we een paar jaar verder en heeft ze een hele weg afgelegd. Ze werkt terug. Bij de VDAB, waar ze werkzoekenden op weg naar een job helpt. Iets helemaal anders dan wat ze vroeger deed. Een empathische job die past bij hoe ze nu in het leven staat – alleen het papierwerk steekt haar tegen. “Zorgen voor je personeel is zo belangrijk. Je medewerkers kansen geven, ze laten groeien, voor hen zorgen als familie… Dat is zo belangrijk. Maar het is helaas niet evident. Werkgevers denken veel te vaak in vakjes van winst en verlies in euro’s maar denken veel te weinig na over de winst in ervaring en kennis die hun medewerkers met zich meedragen.”