MAAK VAN ARTIFICIËLE INTELLIGENTIE EEN WIN-WIN VOOR IEDEREEN

De voorbije maanden heeft ChatGPT de vrees voor jobverlies door automatisering weer op scherp gesteld. Deze keer staan de kranten vol over een kaalslag in de jobmarkt van hoogopgeleiden en creatieve beroepen. Maar de soep wordt zelden zo heet gegeten als ze wordt opgediend. “Veranderingen kunnen goed of slecht zijn. Maar als je de veranderingen probeert te negeren uit angst, is de kans veel groter dat het inderdaad slecht uitdraait”, legt Rob Heyman van het Vlaams Kenniscentrum voor Data en Maatschappij uit.

“Een machine die zelf teksten kan schrijven, is het einde van alle taken. Dat is wat iedereen voelt”, aldus Heyman. “Maar als je dan gaat inzoomen dan is dat niet zo. Artificiële intelligentie heeft instructies nodig. Je moet aan ChatGPT uitleggen hoe je wil dat het artikel eruit zal zien en wat erin staat. En dan nog is het vaak niet van de eerste keer goed, dus moet je nog aangeven wat er moet herschreven worden. Het werk is dus niet weg, maar er is een tool bijgekomen. En je zal skills moeten hebben om de AI te begeleiden”.

Een groot verschil met vroegere digitaliseringsgolven is dat deze keer ook de jobs van hogeropgeleiden in het vizier komen.

Heyman: “Inderdaad, het gaat nu over tekst- en patroonherkenning. Het klinkt misschien wat luguber, maar ik ben eigenlijk blij dat AI nu voor iedereen gevolgen heeft. Ik hoop dat het ons in staat stelt er meer collectief over na te denken. Het zit nu echt tot op het managementniveau. Iedereen zal skills moeten hebben om met AI om te gaan. En die zijn niet iedereen gegeven.”

“Het voordeel is wel dat er veel knowhow mee gemoeid is over hoe processen werken. En die zit natuurlijk wel bij de mensen die op dit moment de jobs uitvoeren. AI moet geleerd worden met gelabelde data. ChatGPT bijvoorbeeld heeft massaal veel teksten van het internet geanalyseerd om daaruit te leren welke woorden het moest gebruiken en hoe het een tekst schrijft. Maar tussen die geanalyseerde teksten zat ook vieze praat. Tja, het internet… Er waren dus mensen nodig om de data labelen en ChatGPT te vertellen welke woorden wel of niet gepast waren.

Wanneer AI wordt gebruikt om kankers te ontdekken op foto’s, heeft het duizenden foto’s voor nodig gehad die dokters gelabeld hadden. AI heeft altijd actieve kennisinput nodig. En de wereld blijft evolueren. AI-systemen hebben dus altijd evaluatie en nieuwe input door mensen nodig.”

En ChatGPT kan uiteraard dit artikel niet schrijven. Want het heeft dit gesprek niet gevoerd.

Heyman: “Maar het kan wel helpen. Stel je voor dat de tekstherkennning al zo goed werkt dat AI de transcriptie volledig goed kan doen. Dat die er ook nog een alle ‘euhs’ en rare zinsconstructies uithaalt en de tekst uittikt op een propere manier. Zou je dat dan erg vinden? Dat zou toch handig zijn? Je zou veel sneller kunnen werken. Dat is dan toch een win-win?”

Het blijft enigszins dubbel. Want als ik dan door de efficiëntiewinst gevraagd wordt om op dezelfde tijd nog een tweede artikel te schrijven, dan verdwijnt er misschien wel een stuk rust uit mijn job.

Heyman: “Da’s een discussie over productiviteit en hoe ver je die kan opdrijven.”

Misschien moeten we daarover afspraken maken?

Heyman: “Het wettelijk kader daarvoor zit in cao 39 over de invoering van nieuwe technologie op de werkvloer. Daar moet overleg over gevoerd worden. Maar de praktijk is helaas vaak anders. Werkgevers gaan dat gesprek soms liever uit de weg, omdat ze geen slapende honden willen wakker maken. Maar die honden worden vroeg of laat toch wakker. Dus maak je ze beter op tijd wakker. Dan kan je nog ingrijpen voor er grote kosten gemaakt zijn. Ze hebben dus zelf ook baat bij overleg. Topdown ingrijpende veranderingen invoeren, is altijd een gok. Het gaat meestal over grote investeringen. Dus hoop je op een voldoende return on investment. Dan ga je beter in overleg met de betrokkenen en vraag je hoe zij het zien. Waar zit voor hen de winst? Hoe maakt het hun job beter? Als zij er geen voordeel in zien, is de kans op falen groot.”

Zit daar ook een rol in voor de vakbonden?

Heyman: “Zeker. Daar proberen we met het Kenniscentrum Data & Maatschappij op in te zetten. We weten welke technologieën op ons af komen. We moeten ons dan verbeelden hoe die er gaan uitzien op de werkvloer. Alle betrokken partijen moeten samen anticiperen op wat kan misgaan en daar dan oplossingen voor zoeken. Maar dat vergt aardig wat visie-ontwikkeling. Vakbonden zijn daar te weinig mee bezig. Ze zijn blind aan het vliegen. Dat is jammer. Ze zouden mee aan het stuur moeten staan om tijdig mee richting te geven zodat innovatie een win-win wordt.”

ARTIFICIËLE INTELLIGENTIE IN HET HR-BELEID

AI maakt het mogelijk om continu data te verzamelen en te analyseren. Dat kan een gevoel van onveiligheid of zelfs intimidatie op de werkplek geven. Er is immers altijd het risico dat er zich fouten opstapelen in informatieketen ophopen. Die kunnen niet alleen leiden tot inefficiëntie, maar ook tot onrechtvaardigheden tegenover individuele werknemers.

De ceo van IBM verklaarde in 2019 datAI met 95% nauwkeurigheid kan voorspellen welke werknemers op het punt staan hun baan op te zeggen. Toch kan AI nooit de precieze intenties van een persoon bepalen; het kan alleen een ‘waarschijnlijkheid’ voorspellen.

Veel hangt af van wie die de monitoring, evaluatie en bewaking beheert. Het is altijd een mens die besluit om AI te gebruiken. De risico’s verschillen ook

naargelang de doelstellingen van de AI-analyse. Wil men de prestaties meten? Dan is het maar de vraag in hoeverre de geautomatiseerde dataverwerking correcte gegevens oplevert. Maar als het erom gaat de werknemer te controleren, nemen de risico’s nog toe.

Vandaag biedt de GDPR het belangrijkste bescherming tegen misbruik van AI. Die wetgeving verplicht werkigevers om het verzamelen van persoonsgegevens te rechtvaardigen en huldigt daarbij de principes van transparantie, doel en evenredigheid. Als AI word ingeschakeld is het echter belangrijk dat personeelsvertegenwoordigers afspraken kunnen maken op managementniveau om het gebruik van AI in personeelsbeheer te beperken.

Never Work Alone 2023 | Auteur: Jan Deceunynck | Foto: Shutterstock