BELGIË EN EUROPA WERKEN AAN WETTELIJK KADER

De Europese Commissie én het Belgische parlement hebben plannen om werk te maken van verplichte ketenzorg, die bedrijven verplichten ervoor te zorgen dat de mensenrechten, arbeidsrechten en milieunormen gerespecteerd worden doorheen de gehele productieketen van de goederen en diensten die ze aanbieden. Die ketens zijn in de globale economie bijzonder complex. Het is niet eenvoudig daar zicht op te krijgen – laat staan te weten waar er knelpunten zitten.

Respect voor mens en milieu moet meer zijn dan mooie woorden

“De kans is groot dat de kleding die je draagt gemaakt is in onveilige omstandigheden, dat in je smartphone mineralen zitten die door kinderen ontgonnen zijn, en dat je chocolade voor slavenarbeid heeft gezorgd. Het is hallucinant dat anno 2021 in de Europese Unie, waar men de mensenrechten zo hoog in het vaandel draagt, nog altijd razend veel producten worden verkocht waar mensenrechtenschendingen aan kleven,” klinkt het bij Laura Eliaerts van ACV-CSC International. “En het gaat niet enkel om productiebedrijven in verre landen,” vult Annick Aerts van de internationale dienst van ACV Puls aan. “Ook hier worden heel wat mensen in mensonwaardige statuten gedwongen. Zoals koeriers die steeds sneller, goedkoper en flexibeler moeten leveren.” Samen met ngo’s als 11.11.11 en WSM lanceerde het ACV eerder dit jaar een campagne om de druk op België en Europa op te voeren.

Gevoeligheid groeit

Het goede nieuws is dat de voorbije jaren de gevoeligheid gegroeid is voor al wat met eerlijke handel en duurzame economie te maken heeft. Niet in het minst onder druk van consumenten die vragen stellen over de producten die ze kopen of de diensten waar ze van genieten. Waar wordt mijn t-shirt gemaakt? Hoe groen is mijn energie? Hoeveel bloed kleeft er aan de voetbalstadions in Qatar?
In navolging van hun klanten leggen steeds meer bedrijven hun productieketen onder de loep. Denk maar aan de kledingsector, waar onder druk van de Schone Kleren Campagne al heel wat bakens verzet zijn. Zeker ook omdat uit cijfers bleek dat de lonen van de werknemers onderaan de keten niet meer dan 7,8% van de kostprijs betekenden van die leuke sweater die je in de winkel koopt. Maar de race to the bottom is nog altijd bezig. “Westerse producenten moeten ook in eigen boezem durven kijken en hun aankoopprijzen en leveringstijden in vraag durven stellen,” legt Laura Eliaerts uit. “Want betere werkomstandigheden vragen aan de leverancier, maar ondertussen de prijzen blijven drukken en onrealistische leveringstijden blijven vragen, is natuurlijk de omgekeerde wereld.”

België en Europa

In Frankrijk is al enkele jaren wetgeving over ketenzorg in voege. In Duitsland werd vorige maand een wet rond ketenzorg goedgekeurd. En Europees commissaris voor Justitie Didier Reynders heeft voor dit najaar een Europees voorstel aangekondigd. Intussen riepen 60 Belgische bedrijven in een open brief ministers Kitir en Dermagne op om een wettelijke regeling uit te werken voor ketenzorg. Ze willen hun verantwoordelijkheid opnemen voor hun productieketen, maar ze willen dan ook dat iedereen zich aan dezelfde regels houdt. Geen oneerlijke concurrentie door spelers die er alle kantjes aflopen.
Annick Aerts is hoopvol, maar niet naïef. “Na jaren van vrijblijvende verklaringen over maatschappelijk verantwoord ondernemen, is de kans op een wettelijke regeling nu groter dan ooit. Maar hoe ver de wetgeving zal gaan, is nog de vraag. Het Belgische wetsvoorstel dat PS en Vooruit indienden ziet er mooi uit. Maar het moet nog besproken worden in het parlement. En er is natuurlijk ook een sterke lobby die de wet nu ook weer niet té streng wil maken. We blijven dus waakzaam. En we beseffen dat we druk zullen moeten blijven uitoefenen op politici om tot een afdwingbaar resultaat te komen.”

Het Belgische wetsvoorstel voorziet ook een rol voor de vakbonden, die in het sociaal overleg binnen de ondernemingen mee zouden kunnen toezien op het zorgplan van de onderneming en de omstandigheden in de productieketen. En ook Didier Reynders noemde de vakbonden ‘medestanders’ in het ketenzorgverhaal. “Ketenzorg hoort inderdaad op de agenda van het sociaal overleg,” beklemtoont Laura Eliaerts, “omdat vakbonden altijd de rol hebben om de rechten van werknemers te verdedigen en versterken. Als de toeleveringsketens internationaal zijn, wordt het sociaal overleg dat ook. Het is doordat werknemers over grenzen heen samenwerken en met bedrijven in overleg kunnen gaan, dat het mogelijk zal zijn om eerlijke producten te krijgen, zonder kinderarbeid of andere schendingen.”