Ook freelancers verdienen bescherming

United Freelancers (UF), de service die het ACV opbouwde voor freelancers, bestaat vijf jaar. En het mag een schot in de roos genoemd worden. Eerder dit jaar volgden meer dan 3.000 deelnemers een webinar voor beginnende zelfstandigen. En waarschijnlijk zijn het er nog meer, want het webinar is nog altijd terug te bekijken op de website.

Raluca Aradoaei, die mee aan de knoppen zit van de werking, blikt tevreden terug. “Het was druk, dat mag je wel zeggen. Er waren niet alleen de webinars, maar ook individuele vragen van freelancers. En dan ook nog collectieve dossiers. Samen met een aantal jonge architecten werkten we rond  loon- en arbeidsvoorwaarden en stages. Want er wordt wel wat misbruik gemaakt van de passie van jonge starters, die te weinig vergoed worden voor wat ze doen.”

Individuele service

De individuele dienstverlening gebeurt vooral door Kevin Pletincx en Christophe Boribon, die dagelijks met de vragen van leden aan de slag gaan. “Zij kijken contracten na, geven advies aan starters die met vragen zitten, ze wijzen de weg als er problemen opduiken en bemiddelen met opdrachtgevers van freelancers als er een kink in de kabel zit. Veel vragen gaan over clausules in contracten, zoals het concurrentiebeding. Daar worstelen nogal wat freelancers mee. Ze willen stoppen bij een opdrachtgever, maar kunnen niet in dezelfde sector aan de slag blijven omdat een clausule in hun contract verbiedt om voor concurrenten van hun opdrachtgever te werken. Voor een loopbaancoach die in onderaanneming werkte, trokken we onlangs naar de handelsrechtbank, die uiteindelijk het concurrentiebeding nietig verklaarde (zie kaderstukje). Want net zoals we ‘klassieke’ vakbondsleden tot in de rechtbank verdedigen, doen we dat ook voor onze zelfstandige leden. We merken dat onze dienstverlening flink over de tongen gaat. Het blijkt de beste promotie voor onze werking. Het ene dossier leidt naar het volgende. Dat is fijn. Het geeft aan dat we goed bezig zijn.”

“Vaak zien we schrijnende toestanden van mensen die worden uitgebuit omwille van hun passie”

Collectieve belangen

Die opeenvolgende individuele dossiers leiden ook naar collectieve belangenbehartiging. “We merken dat er in bepaalde sectoren wel wat scheef zit dat dieper gaat dan een individuele vraag. In de wereld van de fietskoeriers zijn we al jaren actief bezig rond de rechten van platformwerkers, die volgens ons eigenlijk werknemers zouden moeten zijn. Daarnaast werkten we in de cultuursector een minimumvergoeding voor freelancers uit. En samen met tolken werken we nu ook aan richtlijnen voor minimale tarieven in die sector. Da’s geen eenvoudige opdracht. Het verloopt moeizaam. Een kwestie van tijd en agenda’s. En zelfstandigen staan ook op het eigenheid. Maar vaak zien we schrijnende toestanden van mensen die worden uitgebuit omwille van hun passie. Ze houden zo erg van hun job dat ze vergeten grenzen te stellen. En daar maken opdrachtgevers dan gebruik van.”

“Dat is ook de essentie van de werking die we onlangs opstartten met architecten. Tot een zekere leeftijd volstaat passie om vol te houden. Maar na zekere tijd wil je toch meer zekerheid om je leven op te bouwen. Als passie gefnuikt wordt door slechte arbeidsomstandigheden, is er een probleem. Daar willen we nu stappen in zetten – samen met Dear Architects en Belgian Architects United, groepen architecten die opkomen voor diezelfde belangen en in ons een ervaren medestander vonden. We zijn nog maar pas van start gegaan. Ik voel nu al dat het niet eenvoudig wordt. Dat is het nooit. Maar we gaan er wel geraken, net zoals in de cultuursector.”

Schijnzelfstandig

Een heikel punt is schijnzelfstandigheid. Nogal wat freelancers krijgen wel eens het verwijt dat ze als schijnzelfstandige het werknemersstatuut ondermijnen. “De vooroordelen zijn soms groot,” weet ook Raluca. “En uiteraard willen we met UF geen schijnzelfstandigheid toejuichen of vergroten. Maar niet elke zelfstandige die zijn diensten aanbiedt in een bedrijf is een schijnzelfstandige. Er zijn duidelijke criteria die echte zelfstandigen onderscheiden van schijnzelfstandigen. Denk maar aan autonomie en prijsbepaling. En vergeet niet: ook voor zelfstandigen is het niet alleen maar zonneschijn. Ook zijn moeten soms opboksen tegenover hun opdrachtgevers. Ze hebben hun eigen, specifieke issues, maar vaak zijn er wel parallellen met die van werknemers. Dan helpt onze knowhow om in dialoog samen vooruit te gaan.”

“Het is fijn om steun te voelen”

Elke* is loopbaancoach. Ze helpt mensen na een burn-out terug hun carrière op te pikken. Tot voor kort deed ze dat in onderaanneming voor een grote loopbaandienstverlener. Maar toen ze buiten die cocon wilde werken, botste ze op een njet van die opdrachtgever, die zwaaide met een niet-concurrentiebeding. Ze mocht niet voor eigen rekening loopbanen coachen. “Gelukkig herinnerde ik me een brief van United Freelancers die ik via-via eens onder ogen had gekregen. Want ik was geen lid. Maar na enige opzoekwerk vond ik UF terug en kon ik bij hen te rade.” En daar heeft ze geen spijt van gehad. “Ze namen mijn dossier meteen goed op. Ze begrepen en steunden mij. Ze zijn met mijn opdrachtgever gaan praten, maar dat loste niet meteen veel op. Hij hield het been stijf. Uiteindelijk hebben we het niet-concurrentiebeding dan voor de rechter gebracht. Die heeft het finaal nietig verklaard.” Elke is maar wat blij met de steun die kreeg van UF. “Het is een heel fijn gevoel om – ook als zelfstandige – op iemand te kunnen terugvallen als het tegen zit. Het is fijn dat het ACV dat doet. Ik ben blij dat het ACV mee is geëvolueerd. De realiteit is nu eenmaal dat meer mensen de stap zetten naar een zelfstandige job. Maar ook dan sta je er niet graag alleen voor en heb je wel eens nood aan back-up of ondersteuning bij conflicten met een opdrachtgever. Dat geldt niet alleen voor wie werkt in een werknemersstatuut.”

*Elke is een schuilnaam

Auteur: Jan Deceunynck | Afbeelding: Daniël Rys